Küresel ekonominin pandemiyi geride bırakmasıyla artan talep, tedarik sorunları ve son zamanlarda enerji krizinin yarattığı üretim sorunları metal fiyatlarını son yılların en yüksek seviyesinde tutuyor. Bakır fiyatları son bir yılda yüzde 38 artarken, bu yıl yüzde 40 yükselen çelik fiyatları tüm zamanların en yüksek seviyesinde. Diğer yandan alüminyum bu yıl yüzde 48, nikel fiyatı da yüzde 10 arttı. Çünkü metaller telefonlarımızdan, arabalarımıza, evlerimiz ve elektronik eşyalarımızdan ofis binalarımıza kadar her yerdeler. Metal hammaddeler modern ekonominin önemli bir parçası. Ancak bu malzemeleri elde etmek madencilik, rafine etme ve ardından bunları kullanılabilir formlara dönüştürmeyi içeren karmaşık bir sürecin sonunda elde ediliyor. Peki, bir yılda ne kadar metal çıkarılıyor?
Rakamları incelemeden önce cevherleri ve metaller arasında bir fark olduğunu söylemeliyiz. Cevherler; metaller ve metal bileşikleri içeren doğal olarak oluşan kayalardır. Metaller, cevherin atık kayayı ayırarak ve uzaklaştırarak çıkarılabilen değerli kısımlarıdır. Sonuç olarak cevher üretimi, cevherin gerçek metal içeriğinden çok daha yüksektir. Örneğin, madenciler 2019'da 347 milyon ton boksit cevheri üretti, ancak bundan çıkarılan gerçek alüminyum metal içeriği yalnızca 62.9 milyon tondu.
ÜRETİMİ EN YAYGIN METAL ALÜMİNYUM
Dünyada her yıl 100 milyon tonun üzerinde materyal tüketiliyor ve bunun yüzde 3’ünü metaller oluşturuyor. Madenlerden her yıl 3.2 milyar ton cevher ve metal çıkarılıyor. Bunun yüzde 94’ü demir cevheriyken, 207 milyon tonu endüstriyel metaller. Değerli metal ve teknoloji metallerinin toplam üretim içinde payı ise sadece yüzde 4.
British Geography Survey verilerine göre, 2019 yılında tam 3 milyar tonun üzerinde demir cevheri üretimi yapıldı. Bu, tüm dünyada çıkarılan toplam metal madenlerin yüzde 93.57’sini oluşturdu. Demir cevherinin ana kullanım alanı çelik üretimi ve cevherin yüzde 98’i çelik fabrikalarına gidiyor.
Madenlerden elde edilen endüstriyel metal büyüklüğü 207.5 milyon ton ile toplam içinde yüzde 6.3 paya sahip. Teknolojide kullanılan metaller ve değerli metal madenciliği ise 1.33 milyon ton ile toplam üretimin yüzde 4’üne denk geliyor.
Üretimi en çok yapılan endüstriyel metal ise alüminyum. Zira bu hafif metal, folyo ve bira fıçısı yapımından bina ve uçak parçalarına kadar uzanan çok geniş kullanım alanı ile dünyada en yaygın kullanılan malzemelerden birisi. Manganez ve krom, metal madenciliği açısından sırasıyla ikinci ve üçüncü sırada yer alıyor. Bunların her ikisi de çelik yapımında önemli bileşenlerden. Manganez, demir cevherinin çeliğe dönüştürülmesine yardımcı olurken, kromdan çeliği sertleştirmek için faydalanılıyor. Ayrıca manganez, elektrikli araçlar için lityum- manganez-kobalt-oksit (NMC) pillerin kritik bir bileşeni. Bakır üretimi, alüminyumun yaklaşık 3'te biri olmasına rağmen, modern yaşamı mümkün kılmada kilit bir rol oynuyor. Kırmızı metal, evlerimizdeki ve ofislerimizdeki hemen hemen her tel, motor ve elektrikli cihazda bulunuyor. Çeşitli yenilenebilir enerji teknolojileri ve elektrikli araçlar için de kritik öneme sahip.
Dünya yılda 100.6 milyar ton malzeme tüketiyor. Yani 2019 sonu itibariyle yıllık üretimi 3.2 milyar ton civarında olan metal, toplam malzeme tüketiminin aslında sadece yüzde 3’ünü oluşturuyor. Dünyanın tek başına yıllık çimento üretimi, toplam metal üretimini gölgede bırakarak 4.1 milyar ton civarında. Artan nüfusuyla birlikte dünyanın malzeme iştahı da büyüyor. Kentleşme ve elektrifikasyon gibi kaynak yoğun mega trendler hız kazandıkça tüketimin daha da artması kaçınılmaz görünüyor.
3 bin 200 ton altın 25 bin ton gümüş üretiliyor
Her gün hakkında sayısız haber üretilmesine ve onlardan çok bahsedilmesine rağmen aslında altın ve gümüş ve platin grubu metallerin (PGM'ler) de en az madenciliği yapılan malzemeler arasında. Toplu olarak, bu metaller 2019'da çıkarılan teknoloji ve değerli metallerin sadece yüzde 2.3’ünü temsil ediyor. 2019’da dünyadaki altın madenleri 3.350 ton altın üretirken, bu rakam geçtiğimiz yıl 3 bin 200 tona indi. 2019’da 26 tonun üzerindeki gümüş üretimi 2020’de 25 bin tona indi, paladyum üretimi 210 ton olarak gerçekleşti. Platin üretimi de 170 ton dolayında bulunuyor. Dünyanın en değerli metali olarak nitelendirilen rodyum ise geçen yıl 23 ton üretildi. Rutenyum üretimi 30 ton civarındayken, iridyum yıllık üretimi yaklaşık 7 ton.
Teknoloji metallerinde üretim şampiyonu kalay
Teknolojideki yadsınamaz gerçeklerden biri, içindeki malzeme ne kadar iyi ise gücünün de o kadar fazla olduğudur. Teknoloji metalleri, teknolojik aygıtlarda kullanılan nispeten nadir metaller olarak sınıflandırılabilir. Bunların bir kısmının üretimi fazlayken, bazıları ise çok miktarlarda üretilebilir. Kalay, en çok çıkarılan teknoloji metali ve Uluslararası Kalay Birliği'ne göre, bunun neredeyse yarısı lehimleme amaçlı kullanılıyor. Pil ve enerji metallerinin yaygınlaştığı da dikkat çekiyor. Lityum, kobalt, vanadyum ve molibden gibi metaller; lityum iyon piller, rüzgar çiftlikleri ve enerji depolama teknolojileri dahil olmak üzere çeşitli enerji teknolojileri için kritik önemde. Ayrıca madenciler ayrıca yüzde 60'ı Çin'den gelen 220.000 ton nadir toprak elementi üretimi gerçekleştiriyor.
Evrim Küçük - Dünya
